بررسی و تحلیل رضا در عرفان اسلامی از قرن هشتم تا یازدهم

در کلیت رساله ی حاضر در پی آن هستیم مفهوم رضا در اندیشه و آرای جمعی از عرفای اسلامی و قرآن و احادیث مورد تبیین دقیق قرار دهیم. یک از مهم ترین بحران های انسان امروزین گرفتار شدن در اصل رفاه طلبی و نارضایتی مداوم از وضعیت موجود است. با این وجود شاهدیم در فرهنگ ایرانی اسلامی ابعاد فراوانی از دقت نظر در اصل رضایت مشاهده می شود که تا حدود زیادی با بازخوانی و تفسیر دقیق می تواند الگویی برای عصر امروزین باشند. از این رو رساله ی حاضر در پی آن است که مفهوم رضایت را از منظر عرفان اسلامی مورد بررسی قرار دهد بطوری که مشخص شود رضا چیست وچگونه بدست می آید ، دیدگاه ونگرشهای عرفان نسبت به آن چه می باشد ، سپس در آیات ، روایات و تفسیر آن راجستجوو مراتب ، نشانه ها ، اسباب و جایگاهش را بررسی نماید و نهایتا به یک نتیجه گیری منطقی دست یابد.رضا در در جایگاه بالاترین مقامات و احوال عالی سلوک است و به تعبیری، آخرین مرحله ی تهذیب نفس است. سالک، زمانی که از دل و جان، ّ موحد شد و خداوند را منبع هر خیر و برکت دانست، پیوسته غرق در لذت، بهجت و سرور میگردد. در نزد او فقر، غنا، راحت، عنا ، بقا و فنا یکی است و هیچ یک بر دیگری برتری ندارد. پس هر چه در سرای وجود و در کارخانه ی هستی روی دهد بر وفق خواهش اوست.با مقایسه آراء عرفای قرن هشتم و نهم و با عرفای قرن دهم و یازدهم به این نتیجه رسیدم که رضا در نزد همه عارفان بالاترین سلوک عرفانی است و مقامی فراتر از بهشت است.اما با این وجود عرفان در قرن نهم و دهم تاحدود زیادی با مفاهیم کلامی و فلسفی آمیخته می شود؛ از این جهت رضا هم در قرن دهم و یازدهم نزد عرفا معنای فلسفی کلامی بر آن حمل می شود و از آن مفهوم اولیه خود در مقام بالاترین مرحله شهود عرفانی دور می شود.